Forum Szkolne

Informacje ogólne
Młoda Polska, nazwa okresu literackiego w Polsce, także okres w dziejach muzyki i sztuk plastycznych, obejmującego lata 1890-1918, między pozytywizmem a dwudziestoleciem międzywojennym.


Pisarze tworzący tę formację artystyczno-pokoleniową, związaną z ogólnoeuropejskim modernizmem, urodzili się (nie bez wyjątków) w latach 1860-1870 i debiutowali w dziesięcioleciu 1890-1900, zwanym też z francuska fin de siècle (koniec wieku), np.: J. Kasprowicz, S. Żeromski, Z. Przesmycki, K. Przerwa-Tetmajer, S. Wyspiański, S. Przybyszewski.


Modernizm stał się zjawiskiem dominującym zwłaszcza w pierwszym okresie do ok. 1905, obejmując wiele różnorodnych i niekiedy sprzecznych zjawisk literackich, artystycznych i filozoficznych, wyrastających głównie z poczucia kryzysu wartości oraz systemów myślowych i społecznych schyłku XIX w. Pozytywistyczny światopogląd wyrastający z materializmu przyrodniczego i wiary w postęp zastąpiono postawami idealistycznymi, irracjonalnymi, pesymistycznymi, intuicjonistycznymi, a także witalistycznymi.


Literatura Młodej Polski
Najważniejsi twórcy epoki porzucili realizm na rzecz neoromantyzmu, symbolizmu, ekspresjonizmu, impresjonizmu literackiego. Krytycyzm wobec cywilizacji współczesnej, zwłaszcza jej tendencji do standaryzacji i technicyzacji oraz wobec form ówczesnego życia społeczno-politycznego, zaowocował tzw. dekadentyzmem - przeczuciem schyłku Europy, a nawet katastrofy świata reprezentowanym m.in. przez: Ch. Baudelaire'a, P. Verlaine'a, R.M. Rilkego, M. Maeterlincka, J.A. Strindberga, K. Przerwy-Tetmajera, S. Przybyszewskiego.


Specyficzną cechą Młodej Polski na tle podobnych ruchów w innych krajach był powrót do romantyzmu politycznego (np. w dziełach S. Żeromskiego i S. Wyspiańskiego), a także społeczno-obyczajowego. Był to okres składający się ze zjawisk literacko-artystycznych, które łączył modernistyczny bunt przeciwko światu odczuwanemu jako rzeczywistość zagrażająca wolności (szczególnie twórczej) jednostki.


Malarstwo Młodej Polski
W sensie formalnym Młoda Polska wypowiedziała się w malarstwie w kierunkach takich jak: impresjonizm (przeniesiony z Paryża przez W. Podkowińskiego i J. Pankiewicza), symbolizm (J. Malczewski, J. Mehoffer, W. Weiss, W. Wojtkiewicz, J. Szczepkowski, B. Biegas, X. Dunikowski, K. Laszczka) i secesja (S. Wyspiański, E. Okuń, J. Mehoffer, W. Szymanowski).


Wpływy zachodnioeuropejskie nie przeszkadzały dążeniom do tworzenia sztuki narodowej przez wprowadzenie polskiej tematyki historycznej wypływającej z dziedzictwa J. Matejki, eksponowanie specyfiki pejzażu (J. Fałat, J. Stanisławski), szukanie inspiracji w twórczości ludowej Podhala i okolic Krakowa (K. Przerwa-Tetmajer, J. Szczepkowski) i Huculszczyzny (W. Jarocki, F. Pautsch). W architekturze najważniejszym zjawiskiem było stworzenie stylu zakopiańskiego (S. Witkiewicz). W dziedzinie sztuki użytkowej dużą rolę odegrały Warsztaty Krakowskie i Polska Sztuka Stosowana.


Muzyka Młodej Polski
Okres Młodej Polski w dziejach muzyki polskiej rozpoczął się wraz z wczesnymi utworami M. Karłowicza (1876-1909) i trwał aż po lata 20. XX w., tj. po przełom otwierający "narodowy okres" w twórczości K. Szymanowskiego. Intuicjonizm, tendencje idealistyczno-spirytualistyczne, filozofia panteizmu - łączą światopogląd młodopolskich kompozytorów z prądami artystycznymi przełomu wieków, określanymi ogólnym mianem modernizmu.


Źródło Aretuzy K. Szymanowskiego

Kompozytorzy młodopolscy preferowali muzykę programową, pojmując ją w kategoriach wyrazu treści duchowych, uczuciowych czy filozoficznych, nie zaś w duchu realistyczno-naturalistycznym. Inspirowali się zrazu osiągnięciami niemieckiego neoromantyzmu, szczególnie muzyką R. Wagnera, R. Straussa, H. Wolfa, M. Regera, później także ekspresjonizmem A.N. Skriabina oraz francuskim impresjonizmem i symbolizmem.


Krąg inspiracji poetycko-filozoficznej w ich dziełach obejmuje patronów duchowych epoki, A. Schopenhauera i F.W. Nietzschego, oraz poezję m.in. K. Przerwy-Tetmajera, J. Kasprowicza, J. Żuławskiego, C. Jellenty, W. Berenta, S. Wyspiańskiego, a także J. Słowackiego, C.K. Norwida, H. Heinego, R. Dehmla.


Uprawiali chętnie gatunki poematu symfonicznego i pieśni deklamacyjnej. W języku dźwiękowym ewoluowali od późnego stadium tonalności dur-moll po harmonikę swobodną.


W 1905 powstała spółdzielnia wydawnicza pod nazwą Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich (działająca później jako grupa Młodej Polski) z siedzibą w Berlinie. Przystąpili do niej: G. Fitelberg, L. Różycki, A. Szeluto, K. Szymanowski). Patronował im książę W. Lubomirski.


Grupie przyświecał ideał "postępowej", "odrębnej" i "nowoczesnej" muzyki polskiej przeciwstawiany konserwatyzmowi i schematycznie rozumianej narodowości. Spółka organizowała koncerty, m.in. 3 w Warszawie i 2 w Berlinie, wydała kilkanaście publikacji nutowych.